Είναι αρκετά γνωστό ότι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να καταλάβετε εάν ένα παιδί (ειδικά ένα βρέφος ή νήπιο) είναι υγιές, είναι εάν μεγαλώνει σωστά. Συχνά, αποτελεί μία από τις πρώτες ερωτήσεις που γίνονται κατά την αξιολόγηση από ένα επαγγελματία υγείας αλλά είναι επίσης και κάτι για το οποίο οι μαμάδες και οι γιαγιάδες συνήθως έχουν μεγάλο άγχος!
«Παίρνουν βάρος;»
«Μεγαλώνουν σωστά;»
"Τρώτε περισσότερο για να μπορείτε να μεγαλώσετε και να δυναμώσετε!"
Για να είμαστε ειλικρινείς, γνωρίζοντας ότι το μωρό μας παίρνει βάρος και ψηλώνει είναι ένα καθησυχαστικό σημάδι για όλους μας, ότι δηλαδή το σώμα του έχει αυτό που χρειάζεται για να μπορεί να λειτουργήσει άρα και να αναπτυχθεί.
Αλλά πώς ξέρουμε αν το παιδί μεγαλώνει καλά, υπερβολικά ή λιγότερο από το αναμενόμενο;
Για αυτό το σκοπό χρησιμοποιούμε τις Καμπύλες Ανάπτυξης τις οποίες πιθανότατα έχετε δει τον παιδίατρο σας να συμπληρώνει στις τακτικές εξετάσεις του παιδιού σας. Ενώ φαίνεται σύνθετο και εξειδικευμένο, δεν είναι πραγματικά τόσο δύσκολο να ερμηνευτεί αν ξέρετε πώς λειτουργεί και τι ψάχνετε. Συνήθως, καθώς αυτό είναι το σωστό, αφήνουμε την ερμηνεία τους στον γιατρό. Αυτό μας βοηθά πάντα να καταλάβουμε πραγματικά τι σημαίνει όταν μας ενημερώνει για την κατάσταση της ανάπτυξή τους - γιατί χωρίς να το καταλάβουμε, αν βγάλουμε μονοι μας συμπεράσματα μπορεί να καταλήξουμε να ανησυχούμε ενώ δεν υπάρχει λόγος ή να εφησυχάζουμε για ένα ζήτημα που χρήζει προσοχής.
Έτσι, χωρίς άλλη καθυστέρηση, εδώ είναι όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την κατανόηση των Καμπύλων Ανάπτυξης.
Τι είναι οι Καμπύλες Ανάπτυξης και πως λειτουργούν;
Οι Καμπύλες Ανάπτυξης είναι γραφήματα που χρησιμοποιούνται από την ιατρική κοινότητα για την παρακολούθηση του προτύπου ανάπτυξης του παιδιού σας. Το βάρος και το ύψος του παιδιού σας απεικονίζονται σε ένα γράφημα με την πάροδο του χρόνου και ο ρυθμός ανάπτυξης συγκρίνεται με τον ρυθμό ανάπτυξης ενός πληθυσμού αναφοράς της ίδιας ηλικίας και φύλου. Κάθε γράφημα έχει αυτές τις "ποσοστιαίες μονάδες" ανά διαστήματα (5%, 10%, 50%, 90%, για παράδειγμα), οι οποίες σας λένε σε ποια εκατοστιαία θέση βρίσκεται το παιδί.
Εάν το παιδί σας βρίσκεται κατά μήκος της 50ης εκατοστιαίας θέσης, αυτό σημαίνει ότι ο μισός πληθυσμός αναφοράς των παιδιών αυτής της ηλικίας/φύλου είναι μεγαλύτερος από αυτά, ενώ ο μισός είναι μικρότερος από αυτά. Εάν το παιδί σας βρίσκεται στη 10η εκατοστιαία θέση, τότε το 90% του πληθυσμού αναφοράς είναι μεγαλύτερο από αυτό και το 10% είναι μικρότερο.
Ωστόσο, υπάρχουν δύο τύποι Καμπυλών Ανάπτυξης, αναλόγως με την χώρα διαμονής. Το ένα από αυτά δημιουργήθηκε από το CDC (Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ) και το άλλο από τον ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας). Στον Καναδά, τα διαγράμματα ανάπτυξης του ΠΟΥ χρησιμοποιούνται για όλα τα παιδιά κάτω των 19 ετών, ενώ στις ΗΠΑ, τα διαγράμματα ανάπτυξης του ΠΟΥ χρησιμοποιούνται περισσότερο για άτομα ηλικίας 2 ετών και κάτω, ενώ το διάγραμμα ανάπτυξης του CDC είναι για 2 ετών και άνω. Στην Ελλάδα αντιστοίχως, χρησιμοποιούμε τις Καμπύλες Ανάπτυξης του ΠΟΥ για τις ηλικίες 0-5 ετών και 5-18 ετών.
Η κύρια διαφορά μεταξύ αυτών των δύο είναι ότι τα διαγράμματα ανάπτυξης του ΠΟΥ περιγράφουν την ανάπτυξη υγιών παιδιών σε βέλτιστες συνθήκες (τα οποία θήλασαν αποκλειστικά για τουλάχιστον 4 - 12 μήνες), ενώ τα διαγράμματα ανάπτυξης του CDC περιγράφουν πώς ορισμένα παιδιά μεγάλωσαν σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον. Σε γενικές γραμμές όμως, θα θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε ένα γράφημα που εξετάζει την ανάπτυξη των παιδιών υπό βέλτιστες συνθήκες (ΠΟΥ) ως πρότυπο για υγιή παιδιά.
Σε ποια εκατοστιαία θέση πρέπει να βρίσκεται το παιδί σας και πότε πρέπει να ανησυχείτε;
Οι εκατοστιαίες θέσεις ανάπτυξης από μόνες τους δεν σας λένε αν το παιδί σας είναι υγιές ή όχι. Αυτό που κάνουν είναι να συγκρίνουν την ανάπτυξη του παιδιού σας με άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας και φύλου.
Πολλοί γονείς αισθάνονται ανακούφιση εάν το παιδί τους βρίσκεται στην 50η εκατοστιαία θέση, αλλά μπορεί και να πανικοβληθούν αν βρίσκονται στην 90η ή στην 5η. Δεν είναι ασυνήθιστο να ακούμε από γονείς που οι γιατροί τους έχουν «σημάνει συναγερμό» για ένα παιδί το οποίο βρίσκεται στα άκρα της Καμπύλης Ανάπτυξης (πάνω από 10% ή κάτω 10% αντιστοίχως) και έπειτα πανικοβάλλονται καθώς πιστεύουν ότι το παιδί τους δεν μεγαλώνει σωστά ή κινδυνεύει από παχυσαρκία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αγχώνονται οι γονείς και με τη σειρά τους να αυξάνουν ή να περιορίζουν το φαγητό στο παιδί τους μέσω πίεσης και λάθος χειρισμών. Στην πραγματικότητα όμως αυτό οδηγεί σε περισσότερα ζητήματα γύρω από το φαγητό και τις περισσότερες φορές έχει το αντίθετο αποτέλεσμα στο βάρος από αυτό που θέλουμε, για να μην αναφερθούμε σε πολλά ψυχολογικά ζητήματα που προκύπτουν μακροπρόθεσμα από αυτή την «λανθασμένη» διαχείριση.
Εδώ όμως είναι η ουσία - δεν είναι η εκατοστιαία θέση στην οποία βρίσκεται το παιδί σας που μας ενδιαφέρει. Αυτό που μας ενδιαφέρει πρωτίστως είναι αν το παιδί σας έχει φυσιολογικό ρυθμό ανάπτυξης με την πάροδο του χρόνου, δηλαδή αν ακολουθεί γενικά το ίδιο εκατοστημόριο (ή καμπύλη ανάπτυξης) με την πάροδο του χρόνου. Αυτό που θέλουμε να δούμε είναι έναν σταθερό ρυθμό ανάπτυξης και όχι ξαφνικές διακυμάνσεις στο γράφημα. Σε γενικές γραμμές, εάν το παιδί σας παρουσιάσει πτώση ή αύξηση δύο ή περισσότερων εκατοστημόριων γραμμών στην καμπύλη ανάπτυξης, αρχίζουμε να διερευνούμε τις πιθανές αιτίες, καθώς εκεί μπορεί να υπάρχει λόγος ανησυχίας. Αυτό είναι που συχνά αναφέρεται ως "πτώση στην καμπύλη ανάπτυξης". Έτσι, το να είναι το παιδί στην 50η εκατοστιαία θέση δεν είναι καλό αν έχει μόλις πέσει από την 75η. 'Όμως, το να είναι στην 5η εκατοστιαία θέση δεν είναι «κακό» αν ήταν πάντα εκεί. Κάθε παιδί έχει διαφορετικό σώμα, γενετικά χαρακτηριστικά, περιβαλλοντικές συνθήκες, κ.α. που το βάζουν σε διαφορετική τροχιά ανάπτυξης. Το ένα δεν είναι καλύτερο από το άλλο. Πρόκειται περισσότερο για πιθανές διακυμάνσεις στην ανάπτυξη του δικού σας παιδιού. Να το θυμάστε πάντα αυτό: Κάθε παιδί είναι διαφορετικό!
Τι καθορίζει τη βέλτιστη υγεία και το γενετικό δυναμικό για το ύψος και το βάρος;
Το ύψος και το βάρος του παιδιού σας θα αλλάξουν γενικά σύμφωνα με ένα μοτίβο που είναι κατάλληλο για αυτό. Κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών της ζωής, μπορεί να είναι φυσιολογικό να δούμε κάποια να αναπηδούν προς τα πάνω ή προς τα κάτω από το προηγούμενο εκατοστημόριο καθώς προσαρμόζονται και ομαλοποιούνται προς το γενετικό τους δυναμικό. Ωστόσο, όπως είδαμε παραπάνω, μια πραγματικά μεγάλη απόκλιση σε σύντομο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει ανησυχία. Πώς ξέρετε αν η απόκλιση αυτή του παιδιού σας στην Καμπύλη Ανάπτυξης είναι φυσιολογική ή όχι;
Ας εξετάσουμε πρώτα τους παράγοντες της ανάπτυξης και ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την εκατοστιαία θέση στην οποία μπορεί να βρεθεί το παιδί σας
· Το βάρος και το ύψος γέννησης είναι καλοί προγνωστικοί παράγοντες του γενετικού δυναμικού του παιδιού σας για το μελλοντικό βάρος και ύψος του (ωστόσο μερικές φορές παράγοντες όπως, ο υποσιτισμός κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, το κάπνισμα, ο διαβήτης κύησης ή άλλοι παράγοντες μπορούν να το επηρεάσουν αυτό).
· Μέθοδοι διατροφής (τα μωρά που θηλάζουν συνήθως μεγαλώνουν ταχύτερα τους πρώτους 6 μήνες της ζωής τους σε σύγκριση με τα μωρά που τρέφονται με φόρμουλα. Τα μωρά που τρέφονται με φόρμουλα τείνουν να μεγαλώνουν ταχύτερα από τα μωρά που θηλάζουν μετά τους πρώτους 6 μήνες της ζωής τους).
· Μπορεί κάποιες φορές να υπάρχουν οι λεγόμενοι περίοδοι "catch up" ή "catch down" όπου τα μωρά που γεννιούνται μικρότερα ή μεγαλύτερα, αντίστοιχα, από το γενετικό τους δυναμικό, πρόκειται να προσαρμοστούν και να ρυθμιστούν στην πορεία της ανάπτυξής τους.
· Μερικά παιδιά εμφανίζουν αυτό που ονομάζουμε «καθυστέρηση σωματικής ανάπτυξης», όπου αρχίζουν να παρουσιάζουν πτώση στις εκατοστιαίες θέσεις στην Καμπύλη Ανάπτυξης για τα πρώτα τρία χρόνια ζωής, το οποίο στη συνέχεια σταθεροποιείται ακριβώς κάτω από την καμπύλη ανάπτυξής τους μέχρι να φτάσουν στην εφηβεία. Η εφηβεία μπορεί μερικές φορές να καθυστερήσει, αν και τα άλματα ανάπτυξης μπορεί να οδηγήσουν στην επίτευξη πλήρους γενετικού δυναμικού και πάλι. Αυτό θεωρείται ότι είναι ένα φυσιολογικό πρότυπο ανάπτυξης, αν και πολύ πιο σπάνιο.
Οι συνθήκες που αναμένουμε να προκαλέσουν αποκλίσεις από την ανάπτυξη, περιλαμβάνουν:
· Μη πρόσληψη επαρκών θερμίδων ή αντίστοιχα πάρα πολλών θερμίδων και ο λάθος τύπος θερμίδων, είναι ίσως το πιο κοινό πράγμα που επηρεάζει την ανάπτυξη. Πολλά παιδιά, ειδικά τα νήπια, εισέρχονται σε μια χρονική περίοδο όπου είναι όλο και πιο απαιτητικά, πιο αφηρημένα και μπορεί να αναπτύξουν «κακές» συνήθειες γύρω από το γεύμα έχοντας ταυτόχρονα ένα περιβάλλον με έλλειψη σωστής οργάνωσης ώστε να προσφέρουν αρκετή τροφή στο σώμα τους. Άλλα έχουν προβλήματα με το φαγητό και την υφή, αποστροφές, επιλεκτική διατροφή και προβλήματα με άγχος κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Ως αποτέλεσμα, μερικά να τρώνε πολύ λίγο και άλλα μπορεί να τρώνε πάρα πολύ. Το μεγαλύτερο μέρος έχει να κάνει περισσότερο με τη σχέση διατροφής γονέα-παιδιού και λιγότερο με την ικανότητα του μικρού παιδιού να ρυθμίσει την όρεξή του.
Στα παιδιά που δεν προσλαμβάνουν αρκετές θερμίδες, θα δείτε συχνά ότι πρώτα θα επηρεαστεί το βάρος τους και αργότερα το ύψος τους. Μπορεί επίσης να έχετε ένα παιδί που τρώει αρκετές θερμίδες την ημέρα, αλλά η ποιότητα της διατροφής του να είναι «κακή» και να λείπουν αρκετά θρεπτικά συστατικά που θα βοηθούσαν την ανάπτυξη, όπως: σίδηρος, ψευδάργυρος, βιταμίνη D, ασβέστιο και αμινοξέα.
· Χρόνιες ασθένειες, όπως μακροχρόνιες ή επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις, χαμηλό ανοσοποιητικό, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου ή κοιλιοκάκη μπορούν να προκαλέσουν μειωμένη πρόσληψη θερμίδων χωρίς απαραίτητα να αντιμετωπίσετε προβλήματα ή συμπτώματα στο έντερο. Υποψιαζόμαστε επίσης προβλήματα δυσαπορρόφησης όταν ένα παιδί δεν μεγαλώνει με τον τρόπο που θα έπρεπε παρά την κατανάλωση αρκετών θερμίδων (σκεφτείτε τη νόσο του Crohn ή την κοιλιοκάκη).
· Ενδοκρινολογικά προβλήματα, τα οποία μπορεί να είναι οποιαδήποτε ανωμαλία στη σωστή λειτουργία των ορμονών (όπως ο θυρεοειδής, αυξητικός παράγοντας, ινσουλίνη και άλλες ορμόνες).
Τα καλά νέα για όλα αυτά είναι ότι αν ένας υποκείμενος λόγος για ανωμαλίες ανάπτυξης εντοπιστεί και αντιμετωπιστεί νωρίς, τα πρότυπα ανάπτυξης μπορούν να αποκατασταθούν εκεί που είναι το γενετικό τους δυναμικό!
Συμπερασματικά
Ανεξάρτητα από το πού βρίσκεται κανονικά το παιδί σας στην Καμπύλη Ανάπτυξης, βρίσκεται στη σωστή για αυτό. Δεν είναι καλύτερο το να βρίσκεται στην 50η εκατοστιαία θέση από το να βρίσκεται στην 99η ή στην 5η.
Το πιο σημαντικό είναι αν το παιδί σας παραμένει σχετικά σταθερά στην καθιερωμένη Καμπύλη Ανάπτυξής του.
Η Καμπύλη Ανάπτυξης δεν προορίζεται ώστε να χρησιμοποιείται ως μοναδικό μέσο διάγνωσης ενός προβλήματος. Αντ 'αυτού, συμβάλλει σε μια συνολική εικόνα της υγείας του παιδιού σας, οπότε είναι συνετό να λάβετε υπόψη κι άλλα σημεία και συμπτώματα που υποδεικνύνουν ή όχι την επιθυμητή ανάπτυξη.
Για όλους μας, η εξέλιξη και η ανάπτυξη δεν είναι πάντα απόλυτα ομαλή, μπορεί να υπάρχουν φυσικά σκαμπανεβάσματα στην Καμπύλη Ανάπτυξης με βάση την ασθένεια, την όρεξη, τα άλματα ανάπτυξης, την εφηβεία, τις σύντομες αλλαγές στην σίτιση κ.λπ. .
Τα παιδιά έχουν μια έμφυτη ικανότητα να γνωρίζουν τι χρειάζονται να φάνε σε διαφορετικές στιγμές της ζωής τους, δεδομένου πάντα ότι δεν υπάρχουν υποκείμενα ιατρικά προβλήματα.
Μπορεί να υπάρχει πρόβλημα μόνο όταν υπάρχει ένα καθοδικό ή ανοδικό άλμα στην Καμπύλη Ανάπτυξης δύο εκατοστημορίων ή περισσοτέρων, που συνήθως διαρκεί πολλούς μήνες.
Ο εντοπισμός της υποκείμενης αιτίας μιας πραγματικής καθυστέρησης στην ανάπτυξη ή άλμα αυτής, είναι σημαντική και η θεραπεία θα πρέπει να ξεκινήσει όσο το δυνατόν νωρίτερα.
Comments